بالکن ، تراس ، بهار خواب و ایوان را حتماً شنیده‌اید. البته اغلب ما تصور می‌کنیم همه این کلمات مفهوم و معانی یکسانی دارند. در واقع گرچه این کلمات مفاهیمی مشابه و نزدیک به هم دارند، اما تفاوت کاربردی و معنایی در این کلمات وجود دارد که در این نوشتار قصد بررسی آن‌ها را داریم.
هرچند در آپارتمان‌های کم متراژ جدید شاید کمتر خبری از بالکن یا تراس و بهار خواب باشد، اما هنوز هم هستند خانه‌هایی که با الهام گیری از معماری قدیمی، که بهار خواب یا ایوان جزو لاینفک وجودی آن‌ها بود، از این بخش‌های جذاب بهره می‌برند. چه استفاده از این بخش‌ها در ساختمان به خاطر زیبایی آن باشد یا کاربرد فوق‌العاده‌ای که برای تمامی اهل منزل دارند.
| این مطلب را بخوانید تا شما را با ویژگی‌های اصلی که عاملان اصلی تفاوت بالکن، ایوان، تراس و بهار خواب است آشنا کنیم. |
بالکن چیست؟
- اگر از دید معماری بخواهیم به این کلمه نگاه کنیم، بالکن از الحاقات آپارتمان‌ها محسوب می‌شود که مساحت آن در مساحت آپارتمان و بنا محاسبه می‌شود.
- بالکن‌ها، فضاهایی مسقف هستند که حداقل یک طرف آن رو به فضای بیرونی دارند.
- گاهی بالکن‌ها دو طرف و گاهی سه طرف باز و رو به فضای مجاور دارند.
- در این فضا قسمت‌های بسته فضا شامل نیم دیوار، نرده و یا ترکیب این دو با دیوار است. بنابراین می‌توان گفت: بالکن، بخشی از یک ساختمان است که معمولاً از دیوارهای ساختمان دارای بیرون زدگی است.
- در محاسبه متراژ یک خانه، در صورتی که آن خانه دارای بالکن باشد، در سند متراژ بالکن این‌طور بیان می‌شود که : خانه‌ای به مساحت 95 مترمربع که 4 متر آن بالکن است. یعنی مساحت بالکن در مساحت کل خانه به حساب می‌آید.
| معادل کلمه بالکن در زبان فارسی ایوانک است. بالکن یا ایوانک در حقیقت بخشی از ساختمان است که از دیوارها بیرون زده و جلوتر باشد. |
تراس چیست؟
- از دیدگاه معماری تراس به فضای الحاق شده به آپارتمان گفته می‌شود.
- این فضا سقف ندارد و جزو مشاعات محسوب می‌شود. در نتیجه مساحت تراس‌ها در محاسبه مساحت آپارتمان‌ها دخالتی ندارد.
- به‌طور کلی ایوان، تراس، بالکن فضاهای مسکونی را بالاتر از فضای بیرون قرار می‌دهند که در صورت نشستن کاربر در آن بتواند به فضای حیاط یا منظره بیرونی مسلط شود و از زیبای های آن بهرمند شود.
- در محاسبه متراژ یک خانه، در صورتی که آن خانه دارای تراس باشد، در سند متراژ تراس این‌طور بیان می‌شود که : خانه‌ای به مساحت 100 مترمربع و تراسی به مساحت 8 متر مربع. یعنی مساحت تراس در مساحت کل خانه به حساب نمی‌آید و جداگانه حساب می‌شود.
| معادل کلمه تراس در زبان فارسی بهار خواب است. به این دلیل به این بخش ساختمان بهار خواب گفته می‌شد که اهل منزل در فصول گرم‌تر سال شب‌ها در آن می‌نشستند یا به خاطر خنک‌تر بودن هوا در آن می‌خوابیدند. |
تفاوت بالکن و تراس چیست؟
- تفاوت اصلی بین بالکن و تراس در مسقف بودن یا غیر مسقف بودن است.
- باید به این نکته اشاره کنیم که تراس غیر مسقف بوده و جزو مشاعات ساختمان محسوب می‌شود در نتیجه مساحت آن در محاسبه مساحت آپارتمان دخالتی ندارد.
- گاهی قسمتی از یک بالکن غیر مسقف است (معمولاً در طبقه اول) که در این حالت آن قسمت غیر مسقف تراس و قسمت مسقف بالکن نامیده می‌شود.
| بدون شک اصلی‌ترین تفاوت بالکن و تراس در سقف داشتن است. تراس سقف ندارد و جزو مشاعات محسوب می‌شود اما بالکن سقف دارد و جزو مشاعات نیست. |
ایوان چیست؟
- در معماری ایرانی، “ایوان” یکی از مهم‌ترین فضاها معماری محسوب می‌شود، که در بیشتر خانه‌های سنتی و ابنیه تاریخی با کاربری‌های متفاوت از جمله عبادتگاه، کاخ‌ها، عمارت مسکونی و … به چشم می‌خورد.
- ایوان از نظر فرم، ابعاد و جایگاه متنوع است و عملکردهای زیادی دارد.
- فضاهای زیادی نیز مترادف ایوان هستند، نوع بدون سقف آن را گاه بهار خواب و گاه مهتاب نشین می‌نامند.
- گونه دیگر از آن با ستون‌های متعدد در جلو و ارتفاعی برابر سقف و عرض کم، رواق نام دارد.
- ایوان در زبان فارسی و معماری ایرانی به معنای پیشگاه اتاق است.
- از دیدگاه معماری به بخشی از ساختمان که مسقف اما جلو آن باز است ایوان گفته می‌شوند.
- می‌توان گفت ایوان تقریباً فضایی معادل با بالکن‌های امروزی است که درب و پنجره ندارد اما مشرف به حیاط است.
- ایوان‌ها یکی از اجزای مهم در معماری سنتی ایران به شمار می‌روند که ریشه پیدایش آن به دوره اشکانیان برمی‌گردد.
- ایوان در زبان معماری اصیل ایرانی فضایی است میانی، بین بیرون و درون.
- فضایی که به خاطر ارتفاع آن از زمین مانع نفوذ گرد و غبار به داخل خانه می‌شود.
- از طرفی می‌توان ایوان را این‌گونه نیز تعریف کرد: ایوان به نشستنگاهی بلند‌تر از اطراف خود گفته می‌شود که معمولاً در بخش بیرونی ساختمان‌های مسکونی ساخته می‌شود.
- در تفکیک آپارتمان معمولاً با ایوان برخورد نمی‌کنیم مگر در خانه‌های ویلایی یا خانه‌های بسیار لوکسی که در متراژ بسیار بالا ساخته می‌شوند.
- ایوان یکی از اجزای مهم در معماری سنتی است که ریشه آن به دوره اشکانیان برمی‌گردد.
- به طور کلی ایوان فضاهای مسکونی را بالاتر از فضای بیرون قرار می‌دهد که اگر انسان نشسته در ایوان و فضای داخل باشد بتواند به حیاط مسلط شود و گل‌ها و گیاهان و حوض و آب را مشاهده کند.
- تزئینات زیبای ایوان‌ها علاوه بر حس زیبایی، حس استواری و صلابت را هم به همراه می‌آورد چرا که این طرح و نقش‌های زیبا، باید سال‌ها پایدار بماند.
- نکته دیگری که احتمالاً در مورد ایوان‌ها نمی‌دانید این است که: ایوان‌ها الگوی خود را از چادرهای بیابان گرد دوره اشکانیان گرفته‌اند که این چادرها از همه طرف بسته‌اند و فقط از درب ورودی امکان ورود و خروج دارند. ایوان هم به همین صورت است و فقط از درب ورود و خروج، امکان رفت و آمد در آن وجود دارد.
| ایوان در زبان فارسی به معنای پیشگاه اتاق است و از دیدگاه معماری به بخشی از ساختمان که مسقف اما جلو آن باز است گفته می‌شوند. ایوان تقریباً فضایی معادل با بالکن‌های امروزی است که درب و پنجره ندارد اما مشرف به حیاط است. |
بهار خواب چیست؟
- در تعریف و معماری ایرانی بهار خواب همان مهتابی است.
- این فضای بدون سقف در مجاورت حیاط و در طبقات بالاتر از اولین طبقه ساخته می‌شود.
- شب‌های تابستان در بهار خواب می‌خوابند و بسته به محل استقرار آن، در ساعاتی که دیوارهای اطراف بر آن سایه‌ی مناسب می‌اندازد از آن استفاده می‌شود.
- بهار خواب فضایی است که در بهار و پاییز در تمام ساعات روز و در فصل تابستان در شب‌ها قابل استفاده است.
- با توجه به معماری ایرانی می‌توان گفت: ساخت بهار خواب در دوره قاجار به مسجد و مدرسه‌ها نیز راه یافت و نمونه‌های زیبایی از آن را در مسجد سید اصفهان، مسجد سلطانی سمنان و مسجد سپهسالار تهران می‌توان دید.
- بهار خواب در مناطق گرم و مرطوب چون دزفول و شوشتر جزء جدایی ناپذیر خانه‌های مسکونی است.
- تزیینات رایج این فضا از جنس تزیینات نمای رو به حیاط است.
